In de serie roepingsverhalen in de bijbel neemt die van Paulus een apart plaats in. Dat spectaculaire gebeuren wordt maar liefst drie keer verteld in de Handelingen van de Apostelen. Dat is het geschrift over de eerste jaren van het christendom, met Paulus als hoofdpersoon. Ik laat hem zelf aan het woord over zijn roeping. In een soort volkstribunaal van de joden in Jeruzalem verdedigt hij ‘de Weg’, de nieuwe leer van Jezus, aldus: 

 

“Ik ben een Jood, geboren in Tarsus in Cilicië, maar ik ben hier in de stad opgevoed en onderwezen aan de voeten van Gamaliël, stipt volgens de wet van de vaderen. Ik had net zo’n ijver voor God als u vandaag hebt getoond. Ik heb deze Weg tot de dood toe vervolgd, mannen en vrouwen heb ik opgepakt en in de gevangenis gezet. Zoals de hogepriester en het hele college van oudsten kunnen bevestigen. Ik kreeg zelfs brieven van hen mee voor de broeders in Damascus om ook daar mensen gevangen te nemen en hen ter bestraffing over te brengen naar Jeruzalem. Maar wat gebeurde er? Ik was op weg en naderde Damascus al, toen mij rond het middaguur plotseling een fel licht uit de hemel omstraalde. Ik viel op de grond en hoorde een stem tegen mij zeggen: Saul, Saul, waarom vervolg je mij? Ik antwoordde: wie bent u dan, Heer? En hij zei tegen mij: Ik ben Jezus de Nazoreeër die jij vervolgt. Mijn metgezellen zagen wel het licht, maar hoorden niet de stem van degene die tot mij sprak. Ik zei: Wat moet ik doen, Heer? Toen zei de Heer tegen mij: Sta op en ga naar Damascus, daar zal je precies worden gezegd wat je te doen staat. Maar omdat ik door dat felle licht niet meer kon zien, namen mijn metgezellen mij aan de hand mee naar Damascus. Een zekere Ananias, een vroom en wetsgetrouw man, die goed bekend stond bij alle Joden daar, kwam naar me toe, ging voor mij staan en zei: Saul, broeder, kijk me aan. Op datzelfde ogenblik zag ik hem. Hij zei: De God van onze vaderen heeft je aangewezen om zijn wil te leren kennen, de rechtvaardige te zien en zijn eigen stem te horen, want jij zult voor hem bij alle mensen getuige zijn van wat je hebt gezien en gehoord. Wat aarzel je nog? Roep zijn naam aan, laat je dopen en was je zonden af. (Hand. 22, 3-16)

 

En dan vertelt Paulus dat hij naar Jeruzalem terugkeert en tijdens het bidden in de tempel in extase raakt en Jezus ziet, die hem zegt ‘Ga. Ik stuur je naar andere volkeren, hier ver vandaan’. 

 

Bekering of roeping
De liturgische feestdag op 25 januari waarop dit wordt herdacht, heet ‘de bekering van de heilige apostel Paulus’. Hij zelf zal dat liever zijn ‘roeping’ noemen; hij vertelt een paar keer dat hij Jezus in een visioen heeft gezien en persoonlijk door hem is geroepen. Op grond daarvan is hij ‘apostel’, ook al is hij niet met Jezus meegetrokken tijdens zijn leven. 
Met dezelfde vurigheid en passie waarmee hij eerst de volgelingen van Jezus te vuur en te zwaard bestreed, wordt hij een gepassioneerd verkondiger van de boodschap van Jezus Christus: die staat voor hem centraal. Paulus trekt erop uit om overal te getuigen van het evangelie. Door zijn tomeloze ‘missie-ijver’ heeft geen ander zoveel invloed gehad op de eerste ontwikkelingen van het christelijke denken.

De grote doorbraak
Paulus was de man van de grote doorbraak van de ‘beweging van Jezus’ naar buiten.  Aanvankelijk was de nieuwe leer van Jezus een vernieuwingsbeweging binnen het jodendom, maar dankzij de prediking van Paulus op zijn eerste missiereis naar Cyprus en het huidige Midden-Turkije gingen ook niet-joden (‘heidenen’) de ‘Weg’ van Jezus volgen. De vraag rees: moeten zij ook jood worden en dus zich houden aan de joodse wetten, inclusief de besnijdenis? Dat werd binnen de kring van de apostelen en andere leiders van de eerste christengemeenschap een heftige strijdvraag. Daarover kwamen de kopstukken van de nieuwe beweging in Jeruzalem bij elkaar en op dat eerste concilie werd uiteindelijk besloten, dat niet-joodse christenen geen onnodige lasten moesten worden opgelegd. Dit besluit, waarvan Paulus het fundament legde, heeft het mogelijk gemaakt dat het christendom kon groeien tot een wereldwijde beweging.

 

 

Een gedreven man
Daarna maakte Paulus nog drie grote missiereizen door wat nu Turkije en Griekenland is, tot zelfs Rome. Ik denk met dankbaarheid terug aan enkele trektochten in het voetspoor van Sint Paulus, die ik – meestal met een vriend – tussen 2001 en 2014 heb kunnen maken door Griekenland tot Thessaloniki, en later door Turkije tot uiteindelijk in Jeruzalem. Ik ben erg onder de indruk gekomen van de gedrevenheid en passie waarmee hij overal mensen voor het evangelie van Jezus probeerde te winnen. Lang niet altijd met succes overigens. Met wandelvriend Fons las ik tussen de ruïnes van de synagoge van Antiochië in Pisidië de toespraak die Paulus daar hield (Hand. 13, 13-52). Hij kreeg veel bijval onder de heidenen, de niet-joden, maar zo eindigt het verhaal: “De joden stookten de godvrezende vrouwen uit de hogere kringen en de notabelen uit de stad op, ze ontketenden een vervolging tegen Paulus en Barnabas en ze verjoegen hen uit hun gebied”. 
Heel levendig wordt ook verteld over Paulus’ optreden in Efese, dat nu een grote ruïnestad is in het westen van Turkije. Maar er staat nog zoveel overeind dat je onder de indruk raakt van de imposante paleizen en brede straten van die stad met toen 200.000 inwoners. En dan komt daar een mannetje – Paulus moet klein van stuk zijn geweest – met enkele gezellen, gaat naar de synagoge van de Joden, een van de migrantengroepen in deze van oorsprong Griekse stad, en praat er vrijmoedig over het koninkrijk van God. Wat een lef moet die Paulus gehad hebben. Hij wordt door toehoorders belachelijk gemaakt. Maar hij krijgt er ook volgelingen, zelfs zoveel dat de zilversmid Demetrius het er benauwd van krijgt: zijn handel in beeldjes van de godin Artemis dreigt ineen te storten. Demetrius roept een volksvergadering bijeen, maar die eindigt in een chaotisch tumult. U moet dat levendige hoofdstuk 19 van de Handelingen maar eens lezen.

Paulus liet zich nooit ontmoedigen, trok steeds verder om te pas en te onpas te getuigen van Jezus en de grote waarden van het evangelie. Hij verstond de kunst om daar waar hij geweest was de nog prille christengemeenschappen te versterken door er leiders en voorgangers aan te stellen. Hij hield contact met ze door hen brieven te schrijven tot vermaning en ter bemoediging. Deze 15 ’brieven van Paulus’ zijn nog altijd een inspirerende nalatenschap van een gepassioneerde man die de wereld heeft opengezet voor de Blijde Boodschap.