Het ‘Lam Gods’ van de gebroeders van Eyck is een indrukwekkend schilderstuk. Elke penseelstreek laat als het ware iets zien van Gods glorie. Elk paneel, elk element vertelt een eigen verhaal. Zo ook de fontein vooraan in het midden op het onderste grote paneel. 
Uit een bronzen engel en uit bronzen draken daaronder zien we stroompjes water in een waterbekken vallen. Op de rand van dat bekken staat in het Latijn de tekst: ‘Dit is de fontein van het water des levens, voortkomende uit de troon van God en van het Lam’. 
De fontein van het water des levens. Hoe kunnen we dat verstaan, het water des levens? 

Nieuwe toekomst
De fontein op het ‘Lam Gods’ staat in een mooi groen landschap, maar als we denken aan het land waar Jezus rondliep, dan was dat voor een groot deel een dor en droog land. Water was erg kostbaar. Een stuk grond was meer waard als er een waterbron was. Ook in ons land gaan we ons door de droogte van de afgelopen jaren realiseren hoe kostbaar water is. Zonder water geen leven. Dit maakte dat een bron symbool kon worden voor het leven zelf.
Bronnen waren dus belangrijke plekken en allerlei bijbelverhalen spelen zich dan ook af bij een bron. Daar vinden belangrijke gebeurtenissen plaats. Daar wordt toekomst opengebroken. Zo ontmoet aartsvader Jacob zijn latere vrouw Rachel bij een bron.  Bij diezelfde bron, de Jacobsbron, ontmoet Jezus later de Samaritaanse vrouw, eveneens een ontmoeting die nieuwe toekomst opent. Een ontmoeting rond water, levend water.  

 

Onderweg naar Galilea kwam Jezus bij de Samaritaanse stad Sichar, dicht bij het stuk grond dat Jakob aan zijn zoon Jozef gegeven had, waar de Jakobsbron is. Jezus was vermoeid van de reis en ging bij de bron zitten; het was rond het middaguur. Toen kwam er een Samaritaanse vrouw water putten. Jezus zei tegen haar: ‘Geef mij wat te drinken.’ Zijn leerlingen waren namelijk naar de stad gegaan om eten te kopen. De vrouw antwoordde: ‘Hoe kunt u, als Jood, mij om drinken vragen? Ik ben immers een Samaritaanse!’ Joden gaan namelijk niet met Samaritanen om. Jezus zei tegen haar: ‘Als u wist wat God wil geven, en wie het is die u om water vraagt, zou u hém erom vragen en dan zou hij u levend water geven.’ ‘Maar heer,’ zei de vrouw, ‘u hebt geen emmer, en de put is diep – waar wilt u dan levend water vandaan halen? U kunt toch niet meer dan Jakob, onze voorvader? Hij heeft ons die put gegeven en er zelf nog uit gedronken, en ook zijn zonen en zijn vee.’ ‘Iedereen die dit water drinkt zal weer dorst krijgen,’ zei Jezus, ‘maar wie het water drinkt dat ik hem geef, zal nooit meer dorst krijgen. Het water dat ik geef, zal in hem een bron worden waaruit water opwelt dat eeuwig leven geeft.’ ‘Geef mij dat water, heer,’ zei de vrouw, ‘dan zal ik geen dorst meer hebben en hoef ik ook niet meer hierheen te komen om water te putten’. 
(Johannes 4, 5-15)

 

Tegendraads in het kwadraat
Een bijzonder verhaal, waar veel meer over te zeggen valt dan in dit artikel mogelijk is. Hier richten we ons vooral op het gesprek over water, een gesprek waarin verschillende lagen aan te wijzen zijn. Maar eerst iets over de plaats van ontmoeting. 
Deze bron, de eeuwenoude Jacobsbron, is gelegen in Samaria. Het is bijzonder dat Jezus door dit gebied heen trekt. Door allerlei oorlogen en de daarmee gepaard gaande bevolkingspolitiek was de verhouding tussen Joden en Samaritanen slecht. Samaritanen werden als onrein gezien en die kon je dus maar beter mijden. Daarom reisden de Joden vaak om dit gebied heen. 
Jezus doet dat dus niet. Hij trekt gewoon door dit gebied heen en dan spreekt hij ook nog eens een Samaritaanse vrouw aan. Dat deed je niet in die tijd, als man direct een vrouw aanspreken. Jezus doorbreekt allerlei grenzen tussen mensen. Juist in deze tijd met zijn uitsluitingen en discriminatie van mensen is dit een heel actueel verhaal. 

Het water sijpelt in
Er volgt een wonderlijk gesprek. In eerste instantie praten Jezus en de vrouw wat langs elkaar heen. Het gaat over water uit de bron, water om van te drinken, water dat verfrist en verkwikt, dat leven geeft. Maar dan verdiept Jezus het gesprek. Hij gaat naar een andere laag. Hij betrekt het beeld van het levende water op zichzelf: Hij is het levende water. Hij is het die leven geeft. Als je je opent voor hem, als je drinkt van het levende water dat hij is, dan wordt dat water tot een bron in jezelf, een bron die blijft stromen. 

 

De Samaritaanse heeft in eerste instantie niet begrepen wat Jezus zegt. Zeker, zij wil graag dat levend water, zodat ze niet meer naar de bron hoeft te komen om water te putten. Water in overvloed zonder er ver voor te hoeven lopen, dat zou geweldig zijn! Ze vat niet het beeld dat Jezus haar voorhoudt. Dat hij dat levend water is, dat hij bron van leven is. 
Maar verderop in het verhaal, als de vrouw zich door Jezus gezien weet in wie ze ten diepste is, als ze voelt dat Jezus ruimte voor haar schept, dan breekt er iets in haar open. Dan weet ze dat hij de Messias is. Levend water gaat stromen in haarzelf. Ze gaat terug naar de stad en vertelt anderen vol overtuiging over haar ontmoeting met Jezus. 

 

Nieuwe perspectieven
Hier bij deze bron werd opnieuw toekomst opengebroken. De kloof, de tegenstelling tussen Samaritanen en Joden werd overbrugd. Een vruchtbare ontmoeting. Een ontmoeting ten leven. Jezus doorbrak grenzen. Hij vermeed de vrouw niet omdat ze máár een Samaritaanse was. Nee, hij sprak haar aan in wie zij werkelijk was, zonder oordeel. 
Zo mogen ook wij ons door Jezus aangesproken weten in wie we ten diepste zijn. Ook in ons kan iets opengaan als wij putten uit die bron van levend water. Dan kan het ook in ons gaan stromen. Dan komen we bij de bron in onszelf, een bron van liefde, van vertrouwen, van vrede. 
Gevoed door die bron hoeven we ons minder te laven aan tijdelijke bronnen die weer opdrogen. We hoeven niet onze vervulling te zoeken in uiterlijkheden, in allerlei nieuwe snufjes, in de nieuwste mode. Andere dingen worden belangrijk. Vanuit de bron van levend water kunnen ook wij een ander met respect tegemoet treden, zonder oordeel. En zo grenzen doorbreken.

 

Terug naar het Lam Gods. Elk paneel, elk detail vertelt een eigen verhaal. Zo ook de fontein van het water des levens. Een verhaal van toen, een verhaal voor nu. Een verhaal van nieuw leven, van het overbruggen van tegenstellingen en het aanboren van nieuwe perspectieven.