Het was even zoeken tussen de flats van Nieuwegein, aan de rand van Utrecht, maar uiteindelijk werd ik hartelijk ontvangen op het kantoor van KBO-PCOB door Manon Vanderkaa. Zij is directeur van de met een kwart miljoen leden grootste seniorenorganisatie in Nederland. De laatste tijd komt ze nogal eens in het nieuws vanwege haar betrokkenheid bij het welzijn van ouderen in de coronacrisis, maar ze doet ook mee in politieke debatten over ‘waardig ouder worden’ en ‘voltooid leven’. 
Voordat we daarover praten, kijken we terug op de periode vóór 2013, toen Manon directeur was van ‘Mensen met een Missie’, de ontwikkelingsorganisatie die sterk verbonden is met religieuzen en  missiecongregaties. Ik leerde haar toen kennen als een vrouw met passie voor mensen wereldwijd.  

Waar kwam die betrokkenheid bij de missie vandaan?
‘Die had ik al als klein meisje. Ik was een jaar of negen; ik lag in bed en stelde me het leven  voor van een meisje van mijn leeftijd aan de andere kant van de wereld. En ik dacht: dáár is vast ook een meisje dat nu aan míj denkt… Dat gevoel van verbondenheid is een rode draad in mijn leven geworden: mensen, wereldwijd, hébben iets met elkaar. 
Heel bepalend is ook geweest dat ik opgroeide in een parochie waarin geloof en leven sterk met elkaar verbonden waren. De moord op mgr. Oscar Romero maakte veel los. Als puber ging ik samen met parochianen mee naar antikernwapendemonstraties. Theologie studeren was voor mij een logische keuze. Tijdens die studie bracht een korte ‘snuffelstage’ mij bij de KRO, met name bij een programmaserie over de Derde Wereld. Daarna volgde een stage op het campagne-
secretariaat van de Vastenactie. 
Zo kwam ik terecht bij wat toen nog het CMC (Centraal Missie-Commissariaat) heette en later ‘Mensen met een Missie’, dat projecten steunt in de lijn van religieuzen wereldwijd: krachten bundelen om mensen in Noord en Zuid met elkaar te verbinden. 

 

Was de overstap in 2013 naar de Katholieke Bond van ouderen (Unie KBO) niet erg vreemd?
Na 18 jaar vond ik het tijd worden om plaats te maken voor iemand anders. Ik ben nog altijd sterk betrokken bij de missionaire beweging, maar heb in de KBO – en inmiddels KBO-PCOB – een vereniging gevonden die ook een beweging van onderop is. Meer dan 800 plaatselijke afdelingen zijn de basis; daar gebeurt het. Het gaat om dezelfde idealen als waar missionarissen voor staan: dat mensen elkaar stimuleren in hun sterkte en elkaar tot hulp zijn in hun kwetsbaarheid. Op plaatselijk niveau ontmoeten ouderen elkaar en ondernemen van alles.

Je hoort wel eens zeggen: ‘Ik ben nog te jong voor de bejaardenclub’.
Ja, dat is het beeld van kaarten, kienen en keuvelen. Sociaal contact is natuurlijk belangrijk. Maar onze leden zijn ook duizenden vrijwilligers. Wij organiseren trainingen, zodat ouderen in de eigen afdeling actief kunnen zijn als belastinginvuller, veiligheidsvoorlichter of als ‘tabletcoach’ die anderen stimuleren om gebruik te maken van internet en sociale media.

Senioren zijn dus niet alleen hulpbehoevende mensen…
Zo worden ze helaas vaak wel gezien. In deze corona­crisistijd bieden veel jongeren zich aan om ‘iets te doen voor ouderen’, en denken dan aan boodschappen doen en een praatje maken. Heel goed natuurlijk. Maar veel van onze leden hebben in de coronatijd behoefte aan mensen die tijdelijk hun vrijwilligerswerk overnemen. Bijvoorbeeld: ons magazine wordt in de afdelingen rondgebracht door leden ter plaatse. Die moeten nu ineens noodgedwongen thuis blijven. We riepen jonge mensen op dat werk tijdelijk over te nemen. Dat soort ‘hulp aan ouderen’ hadden ze niet verwacht. Gelukkig is het gelukt en kregen alle leden overal ons magazine thuisbezorgd. 

 

Jullie hebben een ingewikkelde naam: KBO-PCOB…
In 2017 zijn we een samenwerkingsverband aangegaan met onze protestantse collega’s. Die krachtenbundeling is vooral van belang voor een van onze speerpunten: de belangenbehartiging om ouderen een stem te geven en te laten meebeslissen over de inrichting van onze samenleving en welke waarden daarin voorop staan. 

 

Om welke waarden gaat het dan?
Bijvoorbeeld: de betekenis en waardigheid van een mens hangt niet af van iemands leeftijd of van wat iemand kan. Daarom hebben we samen met de ChristenUnie en Omroep Max voor de verkiezingen aan alle politieke partijen een manifest aangeboden over ‘waardig ouder worden’. Dat kreeg veel aandacht en werd overgenomen in het regeerakkoord. Daaruit is een breed gedragen ‘Pact voor de Ouderenzorg’ voortgekomen om de strijd aan te gaan tegen eenzaamheid, om de kwaliteit van de verpleeghuiszorg te verbeteren en langer thuis wonen beter mogelijk te maken.

 

Welke invloed had en heeft de coronacrisis op jullie werk?
Terwijl overal activiteiten stil kwamen te liggen, hadden wij het heel druk. We hebben bijvoorbeeld een ‘meldpunt thuiszorg’ opgezet en zijn schrijnende situaties van alleenwonenden op het spoor gekomen. De thuiszorg kwam niet meer, of ouderen zeiden zelf ‘kom maar liever niet’ uit angst voor besmetting en ze gingen zelf aan de slag met de insulinespuit. Want hulp ontvángen is vaak moeilijker dan hulp géven… We hebben ook plaatselijke afdelingen geholpen om bijvoorbeeld ‘belcirkels’ op te zetten, zodat leden onderling contact blijven houden. Ouderen kunnen ook voor elkaar veel betekenen. 

Ons uitgangspunt is: kijk niet alleen naar wat een mens níét kan, maar ook naar zijn kracht, naar wat hij wél kan. Kracht en kwetsbaarheid zijn de twee kanten in élke mens, niet alleen in ouderen. Dat de samenleving als zodanig ook kwetsbaar is, bewijst deze coronatijd wel. Zo komt in mijn huidige werk terug wat ook mijn drijfveer was in de missionaire beweging: dat mensen elkaar stimuleren in hun sterkte en elkaar tot hulp zijn in hun kwetsbaarheid.
In de trein terug naar huis lees ik de laatste nummers van het KBO-PCOB-magazine, het grootste seniorenblad van Nederland. Boeiende gesprekken met ‘betekeniszoekers’ die op latere leeftijd een ommezwaai maken om zin te geven aan deze levensfase. In de rubriek ‘gezegd en gezwegen’ vertellen mensen over hoe ze nu omgaan met diep ingrijpende ervaringen uit hun jeugd. Bekende Nederlanders worden ‘op het matje’ geroepen vanwege discriminerende uitspraken over ouderen en in elk nummer is er een zinnige column van een RK pastor of een dominee. Ik denk dat ik maar een abonnement neem, want per slot van rekening ben ik ook 50-plusser…

 

---

Voor meer informatie: 
www.kbo-pcob.nl of bel 030 3 400 600 

 

Bij het ter perse gaan van dit nummer werd bekend dat Manon per 1 oktober directeur wordt van de beroepsvereniging voor Verpleegkundigen en Verzorgenden Nederland (V&VN). Haar passie voor kwetsbare mensen zal ook in deze nieuwe functie volop aan bod komen!