2021-5
Kijken is een kunst
Idealisme na een pandemie
Wat heeft de hieronder afgebeelde stoel te maken met een pandemie?
Om daar achter te komen, gaan we terug in de tijd.
Na WO I brak de Spaanse griep uit en sloeg genadeloos toe. Naar schatting zijn vijftig tot honderd miljoen mensen er aan overleden. Vooral gezonde, jonge mensen. De artsen wisten niet dat een virus griep kon veroorzaken, laat staan dat ze wisten hoe het te lijf te gaan. Er waren geen geschikte medicijnen om het in te dammen. De beste wapens tegen het overspringende virus waren: de zieken in quarantaine plaatsen en een goede hygiëne betrachten.
De wereld was net een beetje aan het bekomen van de Spaanse griep toen de Hongaarse architect/meubelontwerper Marcel Breuer (1902-’81) in 1920 als student naar Duitsland kwam. Daar ging hij aan het beroemde Bauhaus in Dessau aan de slag als leerling meubelmaker en ontwierp er designs die zouden kunnen helpen om toekomstige uitbraken tegen te gaan. Er was namelijk behoefte aan meubels die gemakkelijk schoon te maken waren. In plaats van stof werden materialen als hout, staal, leer of canvas gebruikt.
In 1925 werd Breuer hoofd van de meubelafdeling en in dat jaar produceerde hij, als klapstuk van al die eerdere ontwerpen zou je kunnen zeggen, zijn eerste stalen-buismeubel: de zogenaamde Wassilystoel, bestemd voor het atelier van de Russische schilder Wassily Kandinski die toen ook doceerde aan het Bauhaus. Deze stoel is vandaag de dag nog steeds geliefd om te hebben, omdat hij zo modern oogt met zijn strakke, ruimtelijke vormen, zijn vernikkelde stalen buizen, zijn canvas zitgedeelte. En toch is hij bijna honderd jaar oud.
Los van het hygiënische aspect, hét idee achter zulke ontwerpen was de filosofie van Baushaus: architecten, kunstenaars en industrieel ontwerpers moesten een functionele woonomgeving scheppen in een nieuwe, eigentijdse vormtaal. Het Bauhaus leidde op vanuit het ideaal om mooi en praktisch, maar wel sober design voor iedereen bereikbaar te maken. Zo’n woonomgeving, ontdaan van alle onnodige versiering, zou ertoe leiden dat de mens anders, beter zou gaan leven, meer solidair ook. Een idealisme dat helaas niet uitkwam.
Ook nu zijn er verwachtingen na de coronapandemie. Die zijn weliswaar niet gekoppeld aan nieuwe ontwerpen, maar de roep om een andere (en betere?) samenleving is er wel degelijk.
Marije Bijleveld