Met 25°C is het nu enigszins dragelijk in mijn werkkamer, deze 8ste augustus van het jaar 2018. De ergste zomerhitte lijkt voorbij te zijn. Er is zelfs regen gevallen. Tamelijk veel vannacht. Ik heb er tijdens mijn slaap niets van meegekregen. ‘Maar’, zegt een stem op de radio, ‘er moet nog veel meer vallen om de droogte van dit moment tegen te gaan’.
 

Het is me de zomer wel geweest. Soms 38°C, nauwelijks om uit te houden. De zomer van de eeuw, nu al. Ik nam deel aan een stadsrondleiding door Hildesheim, bisschopsstad in Nedersaksen. De gids hopte van schaduw naar schaduw om het voor ons nog enigszins dragelijk te houden. Gelukkig boden de kerken die we bezochten een weinig afkoeling. De airco in mijn hotelkamer stond op 5°C om het ’s nachts slaapbaar te houden.
 

De items op tv en radio, tijdens nieuwsuitzendingen en actualiteitenprogramma’s, waren talrijk. Over de last die hitte en droogte veroorzaken, over de problemen die boeren ondervinden, over de lage waterstand in de rivieren, over al of niet voldoende watervoorraad. En natuurlijk ook over de vraag of deze hitteperiode een gevolg van de opwarming van de aarde is. ‘Ja’, hoorde ik een deskundige op tv zeggen, ‘door de opwarming verbrokkelt de west-oost-windstroming die het noordelijk halfrond tot nu toe kenmerkt’. Met als gevolg dat koele zeewind en wolken met regen worden tegengehouden door de zuidelijke warme wind uit Afrika. Tenminste, als ik het allemaal goed begrepen heb. De zomer van de eeuw? Waarschijnlijk niet. Mogelijk volgen er nog veel meer zomers met extreme hitte en droogte de komende jaren.
 

Twintig jaar geleden stapte ik voor de eerste keer in India uit het vliegtuig. De warmte, op dat moment in de late avond nog steeds 28°C, overviel me als een zware deken. De komende dagen zou ik telkens weer tegen een muur van warmte, pakweg 35°C, aanlopen als ik uit mijn hotelkamer of de auto van de projectleidster, beide met airconditioning, stapte. Inmiddels, zo heb ik begrepen, is in 2018 de maximumtemperatuur in delen van India opgelopen tot zo’n 50°C. Zomer van de eeuw? Alles en iedereen in India schreeuwt om verkoeling!
 

Steeds meer speelt het gebrek aan water bij projecten van Vastenactie, waar ik voor werk, een rol. In Oeganda, Malawi, Zambia. Dat gebrek wordt meestal veroorzaakt door de oplopende temperaturen en het veranderende neerslagpatroon, waarbij de vroeger gebruikelijke regens vaak lang uitblijven en, wanneer ze eenmaal vallen, eerder alles vernietigende stortbuien zijn dan een malse neerslag die het land weer vruchtbaar maakt. Niet alleen komen daardoor oogsten in gevaar en dus de voedselvoorziening. Maar ook zijn vrouwen en meisjes steeds meer tijd kwijt met het vergaren van water, waardoor er minder tijd is voor school, beroepsontwikkeling en andere belangrijke zaken. Voor veel vrouwen zal het een bevrijding zijn als deze last van hun schouders valt zoals ooit de Samaritaanse vrouw aan de put bij haar ontmoeting met Jezus mocht ervaren (Johannes 4, 1-42).
 

Hitte en droogte. Wat tot voor kort enkel een probleem voor landen in Afrika en Azië leek te zijn, is nu ook een probleem voor ons. Althans, deze afgelopen zomer, deze zomer van de eeuw. We zijn als westerse samenleving al lang blind en doof voor de gevolgen van klimaatverandering in Afrika. Mensen die vanwege de onleefbaar geworden warmte en droogte hun geboortegrond ontvluchten en naar Europa proberen te komen, heten bij ons ‘economische vluchtelingen’ en dienen dus terug gestuurd te worden. Terwijl nota bene onze westerse luxueuze levenswijze de oorzaak van die opwarming en klimaatverandering in Afrika is.
 

Blijven we ook blind en doof voor de klimaatverandering en de gevolgen ervan nu die ons bereikt hebben? Nemen we de waarschuwing die deze zomer van de eeuw ons geeft, serieus of niet? Het lijkt er niet op. De wachtrijen op Schiphol worden langer. Net zoals die voor de elektronicawinkel bij het verschijnen van een nieuw model iPhone. De USA hebben zich teruggetrokken uit het klimaatverdrag van Parijs. De zogenaamde wereldwijde overschrijdingsdag, de dag waarop we de jaarlijks beschikbare hulpbronnen verbruikt hebben, viel dit jaar weer vroeger, op 1 augustus 2018. En zou heel de wereld leven op Nederlandse voet, dan hadden we die overschrijdingsdag al op 14 april gehad. Als alle mensen wereldwijd evenveel consumeerden als wij Nederlanders, zouden we 3½ aarde nodig hebben.
 

Paus Franciscus heeft ons inmiddels een mooie leidraad geschonken met zijn encycliek Laudato Si’. Lovende woorden overal. Maar het lijkt erop dat het vooral bij lovende woorden blijft. Wanneer komen de daden zodat 2018 inderdaad de zomer van de eeuw blijft? Er zijn her en der kleine initiatieven, waarvan enkele in deze rubriek de revue gepasseerd zijn. Maar dat is bij lange na niet voldoende! En ondanks de oproep van de paus zien we weinig beweging bij katholieke geloofsgemeenschappen. In Nederlands-Limburg zijn er drie kerken met een fairtrade-keurmerk, waarvan één katholieke parochie. En ook drie geloofsgemeenschappen die ‘groene kerk’ zijn. Helaas is daar geen katholieke parochie bij. En geen klooster, voor zover ik kan nagaan.
 

‘Geen woorden, maar daden’ is een bekend clublied van een voetbalclub uit het westen van het land. ‘Geen woorden, maar daden’, dat zal voor ons, als individu, als gemeenschap, als kerk, als land, als wereldgemeenschap, moeten gelden als we willen dat de zomer van 2018 inderdaad de zomer van de eeuw blijft. We moeten noodzakelijkerwijs her en der stapjes terug doen, want zoiets als ‘duurzame groei’ bestaat evenmin als ‘diervriendelijk vlees’ niet. Maar ‘minder’ kan uiteindelijk ook ‘meer’ betekenen, zoals onze paus al aangeeft in Laudato Sí’. Door je auto te laten staan en bijvoorbeeld met de trein te reizen, geeft meer tijd om te lezen, andere mensen te ontmoeten en van het landschap te genieten. Minder consumeren geeft uiteindelijk meer kans op betere levensomstandigheden, voor onszelf en voor mensen in Afrika en elders op deze wereld. Zodat de zomer van 2018 inderdaad de zomer van de eeuw blijft.