Als rode draad verscheen in iedere uitgave van Gerardusmagazine dit jaar een rubriek Duurzaamheid. Een kronkelige rode draad, of eigenlijk een groene, maar wel een duidelijke.
Machiel van Wolferen opende de reeks met een mooie beschouwing Tussen schepping en apocalyps. Wat betekent het dat we de opdracht hebben om de aarde te bewerken (Gen 1)? Natuurrampen hebben we niet in de hand. Maar ook wat betreft de dingen die we wel in de hand hebben, past ons bescheidenheid.
Of zoals Machiel zegt: ‘Misschien dienen we wel meer dienaar dan meester te zijn. Met meer respect voor de samenhang tussen alle leven, met meer verwondering over alles en bewondering voor al het schone van het bestaan. Met meer besef ook van ons eigen onvermogen, van onze nietigheid.’

 

In het tweede artikel, ‘Vasten was nog nooit zo actueel’ kwam de Ghanese kardinaal Turkson aan het woord. Hij legt de encycliek Laudato Si’ uit aan de hand van zeven kernwoorden, waarvan het laatste ‘contemplatie’ is. Daarmee bedoelt hij een houding van verwondering, dankbaarheid en gebed ten opzichte van onze leefomgeving en het milieu. ‘Als eenling, kleine groep, zelfs als parochie, kunnen we slechts heel weinig. Laudato Si’, zo zegt Eric Borgman, laat zien dat we, wat betreft ons klimaat en instandhouding van onze leefwereld, zijn overgeleverd aan elkaars genade, als een afspiegeling van Gods genade. We weten eigenlijk niet precies hoe de situatie wereldwijd ten goede gekeerd kan worden, er zijn geen gemakkelijke oplossingen, het gaat ons voorstellingsvermogen te boven, maar laten we er desondanks in blijven geloven, ernaar blijven verlangen, ervoor bidden, ernaar handelen.’
In de derde aflevering, onder de titel Daar heb je alles mee te maken, kwamen we terug op Laudato Si’. De uiteindelijke oorzaak van milieuproblemen én wereldwijde armoede is de menselijke zelfgenoegzaamheid en het neo-kapitalistische winstbejag. Daar stelt paus Franciscus als tegenwicht een spiritualiteit van de schepping tegenover. De aarde zien als een geschenk van God, aan ons gegeven, zal tot een ander handelen leiden. Die ‘ecologische bekering’ voert tot een ‘integrale ecologie’, waarbij alle levende wezens beschermd worden en de zorg voor milieu een christelijke deugd is, in een wereldwijde dialoog en solidariteit met elkaar.

 

Ageeth Potma nam ons in afleveringen vier en vijf mee naar de praktijk. Zij liet in haar artikel Van wieg tot wieg milieudeskundige Maria Mobers aan het woord. Maria vertelde over hoe ze haar zorg voor duurzaamheid probeert over te dragen op de komende generaties en daar succesvol in is. Zij hield een pleidooi om al bij de productie van goederen rekening te houden met de mogelijkheid om te recyclen. Dat laatste willen de vrijwilligsters en vrijwilligers van het Repair-café beslist ook. Ageeth Potma toog naar Bocholtz om een dagje Repair-café mee te maken. Met als uitsmijter, verwoord door een vrijwilligster: ‘Het probleem is dat er nauwelijks nog professionele reparateurs bestaan. Daardoor komen mensen niet meer op het idee om iets te laten repareren. Ze gooien kapotte dingen direct weg en kopen nieuw. Wij maken mensen weer bewust van de mogelijkheid iets te laten repareren.’
Marjolein Tiemens-Hulscher, van huis uit biologe, liet ons in Heeft jouw geloof groene vingers? (aflevering zes) haar pogingen zien om katholieke geloofsgemeenschappen meer bij duurzaamheid te betrekken. Ze vroeg zich verbaasd af waarom het milieuvraagstuk zo weinig kerkelijke weerklank krijgt. Want, zo zegt Marjolein: ‘Het milieu, onze leefomgeving, is immers onlosmakelijk verbonden met zorg voor de schepping en sociale gerechtigheid; beide pijlers van het christelijk geloof.’ En: ‘De bijbel vertelt ons dat het menselijk bestaan is gebaseerd op drie onlosmakelijk met elkaar verbonden relaties: met God, met de ander en met de Aarde. Als er in die relaties iets schort, dan gaat het niet goed met ons en ook niet met de Aarde. De uitdaging is het herstellen van de relatie van wederkerigheid tussen mens en Aarde.’
De hete en droge zomer van 2018 zorgde bij velen voor een schok. ‘Hitte en droogte. Wat tot voor kort enkel een probleem voor landen in Afrika en Azië leek te zijn, is nu ook een probleem voor ons. We zijn als westerse samenleving al lang blind en doof voor de gevolgen van klimaatverandering in Afrika. Blijven we ook blind en doof voor de klimaatverandering en de gevolgen ervan nu die ons bereikt hebben? Nemen we de waarschuwing die deze zomer van de eeuw ons geeft, serieus of niet?’, vroeg ik me af in aflevering zeven, De zomer van de eeuw. We zullen verdomd snel alle mooie woorden en voornemens in daden moeten omzetten. Minder consumeren, minder vliegen, minder vlees eten, of we willen of niet. Maar ‘minder’ geeft ook meer, meer kansen om een menswaardig leven voor iedereen op deze planeet, nu en in de toekomst.

Het blad De Roerom publiceerde in augustus 2018 vijf citaten uit Laudato Si’, om ze te (her)ontdekken. Laat die vijf citaten tot je doordringen, ze kunnen ons en de wereld wakker schudden.
1    Een echte ecologische aanpak is altijd een sociale aanpak. Het ecologische debat moet gaan over rechtvaardigheid en zowel de schreeuw van de aarde als die van de arme horen. (49)
2    Het probleem is dat we nog altijd de cultuur ontbreken die nodig is om deze crisis het hoofd te bieden. We missen leiderschap. (53)
3    God schreef een kostbaar boek met alle levende wezens in dit universum als letters. (85)
4    Een gevoel van diepe eenheid met de rest van de natuur kan niet echt zijn als ons hart geen tederheid, medelijden en bezorgdheid voelt voor onze medemens. Alles is verbonden. (91)
5    Voorspellingen over de ondergang van de wereld kunnen niet langer op hoongelach onthaald worden. Wat wij aan de volgende generaties nalaten zou wel eens niets anders kunnen zijn dan puin, verwoesting en afval. We moeten verantwoording afleggen tegenover diegenen die de gevolgen van ons handelen zullen moeten ondergaan. (161)
Dit is de laatste aflevering van deze rubriek. Gelukkig zijn er nog veel hoopvolle initiatieven en het Gerardus Magazine zal daar zeker aandacht aan blijven besteden.